Қазақстандық ұлттық деректер орталығының

Басты бетЖаңалықтарОрталық жаңалықтары

Папуа-Жаңа Гвинея Тынық мұхиты аймағында шартты әмбебаптандыруды ілгерілету арқылы ЯСЖТШ-ны ратификациялайды

Папуа-Жаңа Гвинея ядролық сынақтарға жан-жақты тыйым салу туралы шартты (ЯСЖТШ) ратификациялаған 178-ші мемлекет болды.

Папуа-Жаңа Гвинея, ядролық қаруды таратпау туралы шартқа (ЯҚТШ) және Раротонг шартына қатысушы мемлекет ретінде кез келген ядролық жарылыстарды өткізуден бас тартып, ЯСЖТШ-ның негізгі міндеттемесін орындауға міндеттенді.

Папуа-Жаңа Гвинеяның ратификациялауы, сонымен қатар Тынық мұхиты аймағында шартты әмбебаптандыру жолындағы маңызды кезең болып табылады.

2024 жылдың 13 наурызында Нью-Йорктегі Біріккен Ұлттар Ұйымының штаб-пәтерінде келісімге қол қою рәсімінде ресми ратификациялау өтті. Іс-шараға БҰҰ-ның Құқықтық мәселелер жөніндегі басқармасы жанындағы келісім бөлімінің бастығы Дэвид Нанопулос, БҰҰ жанындағы Папуа-Жаңа Гвинея істерінің адвокаты Елші Фред Саруфа және елдің қоғамдық даму, Жастар және дін істері министрі Джейсон Питер қатысты.

Бұл жаңалықты білгеннен кейін, ядролық сынақтарға жан-жақты тыйым салу туралы шарт ұйымының (ЯСЖТШ) атқарушы хатшысы Роберт Флойд осы елге «Таратпау және қарусыздану жөніндегі жаһандық күш-жігерді ілгерілеткені үшін» алғысын білдірді.

Флойд өз сөзіне былай деп қосты: «Мен Папуа-Жаңа Гвинеяға ЯСЖТШ-ны ратификациялағаны үшін ризамын, бұл өте маңызды қадам, әсіресе қазіргі жағдайда. Сонымен қатар мен, Премьер-Министр Джеймс Марапи мен сыртқы істер министрі Джастин Ткаченкоға осы үрдіске қосқан елеулі үлестері үшін алғыс айтамын. Папуа-Жаңа Гвинея - Шартқа бастапқы кезеңде қол қойған және халықаралық мониторинг жүйесінің (ХМЖ) төрт станциясын орналастырған мемлекет ретінде алғашқы күнінен бастап біздің құнды келісіміміздің берік жақтаушысы болды».

ЯСТЖШ басшысы 2022 жылдың қарашасында Папуа-Жаңа Гвинеяға барып, бірқатар шенеуніктермен, соның ішінде министр Ткаченкомен кездесті.

Порт-Морсбиде болған кезде делегация ЯСЖТШҰ жұмысын қолдауда шешуші рөл атқаратын ұйымдармен де кездесті. Олардың құрамына үш ХМЖ станциясын (AS075, AS076 және IS40) пайдалануға жауапты пайдалы қазбалар және геоқауіпсіздікті басқару департаменті (DMPGM), сонымен қатар RN51 радионуклидтік станциясына қызмет көрсететін Елдің ұлттық ауа райы қызметінің (NWS) қызметкерлері кірді.

БҰҰ Бас хатшысының орынбасары және Қарусыздану мәселелері бойынша жоғары өкілі Изуми Накамицу, Папуа-Жаңа Гвинеяға ЯСЖТШ ратификациялағаны үшін алғыс білдіріп: «Ядролық сынақтарға тыйым салу ядролық қарудың таралуын болдырмаудың ең пайдалы құралдарының бірі болып табылады. Осылайша, ЯСЖТШҰ ядролық қарудың таралуын болдырмау және ядролық қарусыздануға жәрдемдесу жөніндегі жаһандық күш-жігердің маңызды элементі болып табылады».

Тарихи анықтама

ЯСЖТШ кез келген жерде және кез келген уақытта, кез келген ядролық жарылыстарға тыйым салады. Шартқа қосылу әмбебап болып табылады: оған 187 мемлекет қол қойып, 178 мемлекет ратификациялады. Алайда, шарттың күшіне енуі үшін Шартқа 2-қосымшада аталған барлық 44 мемлекет ратификациялауы тиіс, ол үшін тағы тоғыз ратификация қажет.

ЯСЖТШҰ бірде-бір ядролық жарылыс назардан тыс қалмауы үшін халықаралық мониторинг жүйесін (ХМЖ) құрды. Қазіргі уақытта әлемде 306 сертификатталған нысан жұмыс істейді (337 құрылыс аяқталғаннан кейін). ХМЖ жинаған деректер әртүрлі мақсаттарға қызмет етеді, соның ішінде жер сілкінісін бақылау және цунами туралы ескерту сияқты табиғи апаттардың әсерін азайту болып табылады. Сонымен қатар, олар киттердің көші - қонынан бастап климаттың өзгеруін зерттеуге және муссондық жаңбырды болжауға дейін әртүрлі салаларда зерттеулер жүргізуге көмектеседі.

23.01.2024 жылы болған жер сілкінісі туралы жедел ақпарат

2024 жылғы 23 қаңтарда Астана уақыты бойынша 00h 9 min-та Қазақстан аумағындағы сейсмикалық станциялар ең ауыр жер сілкінісін тіркеді. ҚР Ұлттық ядролық орталығының мониторинг желісінің барлық станциялары бұл оқиғаны жазды.

ҚР ҰЯО ГЗИ сейсмикалық ақпаратты жинау және өңдеу орталығының мәліметтері бойынша жер сілкінісінің параметрлері төмендегідей:

Ошақтағы уақыт = 18h09 min 05 sec (Гринвич бойынша 22 қаңтар 2024 ж.)

Ендік 41,23 N

Бойлық Е 78,59

Ошақтың тереңдігі 13 км.

Магнитуда M_b = 7,27

Магнитуда Mw = 7,0

Жер сілкінісінің ошағы Қытай аумағында (Оңтүстік Шыңжаң) Қырғыз Республикасымен шекаралас Көк-Шаал-Тау жотасында болды.

Алматы қаласына дейінгі қашықтық 260 км. 1-суретте жер сілкінісі эпицентрінің орналасу картасы және 1900 жылдан бастап аймақтың тарихи сейсмикасы

1 сурет. 1900 жылдан бастап жер сілкінісі эпицентрлерінің картасы (үйірмелер) және 23 қаңтардағы жер сілкінісінің эпицентрі (жұлдызша).

2-суретте ҚР ҰЯО мониторинг станцияларының желісіне жататын Алматы қаласында орналасқан KNDC сейсмикалық станциясында акселерометрдің жазбасы көрсетілген.

KNDC станциясында алынған жеделдету жазбалары бойынша Алматы қаласындағы аспаптық деректер бойынша сілкіністердің қарқындылығын бағалауға болады. Шығыс-батыс компонентіндегі максималды үдеу 19,8 см/с² болды, бұл MSK -64 (K) шкаласы бойынша 5 баллға сәйкес келеді.

2 сурет. KNDC компаниясының акселерометрін бағалау нәтижелері (Алматы қ.). Есеп [Kashima T. 2002. ViewWave Help, IISEE, BRI] бағдарламасы бойынша.

Жер сілкінісін Алматы қаласының барлық тұрғындары жоғары қабаттарда, көп қабатты ғимараттардың бірінші қабаттарындаа, жеке үйлерде де сезінді. Люстралар тербеліп, кітаптар мен заттар құлады. Адамдар қорқып пәтерлерден шығып, көліктермен қаладан кетуге тырысты, қаланың негізгі көшелерінде кептелістер пайда болды, халық арасында дүрбелең басталды.

Негізгі итеруден кейін, сол ошақтан кейін пайда болған итерулерден соң, бірден, афтершоктарды тіркеу басталды. 23 қаңтар күні таңертең (негізгі итеруден кейін 10 сағат ішінде) ≥4,0 баллдық 22 қайталанатын жер сілкінісі тіркелді (сурет.3). Әлсіз соққылар 100-ден астам болды. Ең күшті афтершоктың магнитудасы 5,7 болды.

3 сурет. Он сағат ішінде ≥4,0 магнитудасы бар негізгі итеру және афтершок эпицентрлерінің картасы.

ҚР ҰЯО «Подгорное» станциясындағы афтершоктардың жазбалары және басты серпін 4-суретте көрсетіледі.

4 сурет. «Подгорное» станциясындағы афтершоктардың жазбалары. Ең басында-негізгі итеруді жазу. Суреттегі жазбаның жалпы ұзақтығы-8 сағат.

Негізгі итерудің эпицентріндегі сілкіністердің қарқындылығы 8-9 баллға жетті. Ыстықкөл оңтүстік жағалауында 5-6 балл, Алматы қаласы мен қала маңындағы барлық аумақта 5 балл, Бішкек қаласында 3-4 балл бар. Жер сілкінісі Қытайда, Орталық Азия елдерінде (Қырғызстан, Қазақстан, Өзбекстан, Түрікменстан, Тәжікстан), Әзірбайжанда, Үндістанда, Ресейде сезілді.

Орын алған жер сілкінісі ошағының тарихи сейсмикасы дәстүрлі түрде өтежоғары. Магнитудасы 5-тен асатын оқиғаларға арналған картада көптеген жер сілкіністері көрінеді. Тарихи деректерге сүйенсек, 1902 жылғы Қашқар жер сілкінісі болды, ~ 8 магнитудасы бар, оның эпицентрі 23.01.2024 жылғы жер сілкінісі ошағынан оңтүстік-батысқа қарай 200 км жерде орналасқан және болашақта бұл аймақта үлкен жер сілкінісі болады. Бірақ Алматы қаласы үшін олардың әсері жойқын күшке жете алмайды.

Жедел ақпаратты дайындаған:

Орталық директоры, ф-м.ғ.докторы Н.Н.Михайлова

Орталық директорының орынбасары А.С. Мұқамбаев