Вена, 2025 жылғы 30 қазан

Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шарт ұйымының (ЯСЖТСШ) Атқарушы хатшысы Роберт Флойд бүгін келесі мәлімдеме жасады:

«Маған ядролық қару сынақтарына қатысты жалғасып жатқан алаңдаушылыққа назар аударған соңғы жария мәлімдемелер туралы белгілі.

Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шарт (ЯСЖТСШ) барлық ядролық жарылыстарға тыйым салады. Оның Халықаралық мониторинг жүйесі (ХМЖ) ядролық қару сынақтарын Жер шарының кез келген нүктесінде анықтай алады және осы ғасырда өткізілген алты ресми ядролық сынақты сәтті тіркеген.

Кез келген мемлекеттің жарылғыш заттарды пайдалана отырып ядролық қаруды сынауы ауыр салдарға әкеліп, ядролық қаруды таратпау жөніндегі жаһандық күш-жігерді әлсіретеді, сондай-ақ халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікке нұқсан келтіреді. ЯСЖТСШ  мониторинг жүйесі мұндай сынақтарды анықтауға және ЯСЖТСШ қол қойған мемлекеттерге деректер ұсынуға толық дайын.

Басқалар сияқты мен де осы күрделі әрі жауапты кезеңде әлемдік көшбасшылар үшін ЯСЖТСШ ратификациялау және ядролық қару сынақтарынан азат бейбіт әлемге қол жеткізу мақсатында тең дәрежеде бірлесе жұмыс істеуге мүмкіндік бар деп санаймын».

Анықтама үшін:

Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шарт (ЯСЖТСШ) барлық жерде және кез келген тараптан ядролық жарылыстарға мәңгіге тыйым салады.

Шартқа қосылу іс жүзінде әмбебап сипатқа ие: оны 187 мемлекет қол қойып, 178 мемлекет ратификациялаған. Шарттың күшіне енуі үшін 2 Қосымшада көрсетілген 44 мемлекеттің барлығы оны ратификациялауы қажет, қазіргі таңда тағы 9 мемлекеттің ратификациясы қажет.

ЯСЖТСШ ешбір ядролық жарылыстың байқалмай қалмауы үшін Халықаралық мониторинг жүйесін (ХМЖ) құрды. Қазіргі уақытта әлем бойынша 337 нысанның 307-і сертификатталып, жұмыс істеп тұр. Жүйе төрт негізгі технологияға сүйенеді: сейсмикалық, гидроакустикалық, инфрадыбыстық және радионуклидтік.

ХМЖ жинаған деректер табиғи апаттардың салдарын азайту мақсатында да пайдаланылады — мысалы, жер сілкіністерін бақылау мен цунами жөнінде ескерту жүйелерінде, сондай-ақ киттердің миграциясын, климаттың өзгеруін және муссондық жауын-шашынның болжамын зерттеу сияқты түрлі ғылыми салаларда қолданылады.